بهترین نوع افزایش سرمایه کدام است؟

مفهوم افزایش سرمایه
پیش از آن‌که به پاسخ مستقیم به این سوال که “بهترین نوع افزایش سرمایه چیست؟” بپردازیم، لازم است مروری بر معرفی انواع روش‌های افزایش سرمایه، ویژگی‌ها و کاربرد آن‌ها داشته باشیم، در انتها و با شناخت ابعاد مختلف این موضوع می‌توانیم به سوال مذکور پاسخ دهیم. در اجرای پروژه‌ها و طرح‌های توسعه‌های و تحقق اهداف شرکت‌ها، بحث تأمین مالی یکی از پر چالش ترین و مهم‌ترین موضوعات برای ادامه حیات و توان حفظ رقابت و توسعه کمی و کیفی بوده و مالکان و مدیران بنگاه‌ها همواره به دنبال تهیه ارزان‌ترین منابع درزمانی کوتاه هستند تا قادر به اجرای به موقع طرح های توسعه باشند. در ایران تأمین مالی از طریق اخذ تسهیلات بانکی و گشایش اعتبار داخلی و خارجی سابقه‌ای دیرینه و اولویتی اصلی و جایگاهی مهم برای شرکت‌ها دارد، اما در اکثر اقتصادهای دنیا که سال‌هاست از بانک محور بودن خارج و به سمت بازار محور شدن رفته‌اند، گزینه اول شرکت‌ها برای تأمین منابع مالی استفاده از ظرفیت‌ها و ابزارهای بازار سرمایه است، چراکه بازارهای سرمایه در اکثر کشورهای توسعه‌یافته جایگاه ویژه‌ای دارد. هم‌اکنون یکی از مزیت‌های حضور شرکت‌های سهامی عام در بازار سرمایه، استفاده از مکانیزم افزایش سرمایه و جمع آوری وجوه ارزان برای اجرای پروژه‌ها و طرح‌های توسعه است که نیازی به طی مراحل طولانی اداری و سپرده گذاری و ارائه وثیقه و ضمانت و پرداخت سودهای گاه دو برابر مبلغ وام دریافتی ندارند و درنهایت موجب کاهش بهای تمام‌شده پول و محصولات و خدمات قابل‌ارائه می‌شوند. این مزیت نزد اکثر مدیران و سهامداران شرکت‌های سهامی عام خارج از بازار سهام پنهان مانده و یا عده‌ای از مدیران به دلیل نیاز به شفاف سازی اطلاعات و طی مراحل گاه سخت‌گیرانه پذیرش شرکت‌ها در بازار سهام، ترجیح می‌دهند در فهرست شرکت‌های بورسی یا فرابورسی درج نشوند و برای تأمین منابع مالی موردنیاز از همان سیستم بانکی با همه مشکلات و بالا بودن نرخ سود استفاده کنند.

افزایش سرمایه شرکت معمولاً به یکی از دو دلیل زیر هست:
تأمین منابع مالی جدید برای گسترش فعالیت‌های شرکت
اصلاح ساختار مالی و سرمایه شرکت
شرکت‌ها قبل از افزایش سرمایه، ابتدا مدارک و مستندات خود را روی سامانه کدال (codal.ir) ارسال می‌کنند. همچنین چند روز قبل از بسته شدن نماد و برگزاری مجمع عمومی فوق العاده، آگهی برگزاری مجمع روی سایت ذکرشده قرار می‌گیرد. این افزایش نیز به سهامداری تعلق می‌گیرد که در تاریخ اجرای مصوبه مجمع عمومی فوق‌العاده شرکت مبنی بر افزایش سرمایه، مالک سهام شرکت باشد.

چهار دسته اصلی بهترین افزایش سرمایه به شرح زیراند(طبق ماده 158 قانون تجارت):

♦ از محل سود انباشته (سهام جایزه)
♦ از محل آورده نقدی و مطالبات حال شده سهامداران
♦ از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها
♦ به روش صرف سهام

در ادامه به بررسی هریک از این روش‌ها پرداخته و پس از بیان ویژگی‌های هر روش در انتها، به سوال اصلی این مقاله پاسخ‌خواهیم داد.

روش سهام جایزه (از محل سود انباشته)
در حالی اکثر شرکت‌های سهامی عام حاضر در بازارهای پیشرفته در برابر تقسیم سود حداقلی در مجمع سالانه از مزایای افزایش سرمایه از محل سود انباشته و اندوخته قانونی بهره‌مند می‌شوند که در ایران معمولاً سود و اندوخته‌ای در حساب شرکت‌ها برای انباشت و استفاده در افزایش سرمایه باقی نمی‌ماند. اما برخی شرکت‌ها به منظور جلب رضایت و حفظ سهامداران در طولانی‌مدت یا به دلیل وجود محدودیت‌هایی مانند لزوم رعایت مقررات قانونی سقف درصد سهامداری در بانک‌ها و بیمه‌ها، اقدام به اعمال افزایش سرمایه از محل سود انباشته و اندوخته قانونی می‌کنند. معمولاً شرکت‌ها مقداری از سود سالیانه را در حساب اندوخته ذخیره و در زمان مقتضی با انتقال موجودی این حساب به حساب سرمایه و انتشار اوراق جدید سهام سرمایه اسمی شرکت را افزایش می‌دهند و سپس اوراق سهام جدید را به نسبت سهام قبلی بین سهامداران توزیع می‌کنند. چون در این حالت سهامداران پولی بابت اوراق جدید پرداخت نمی‌کنند اصطلاحاً به این روش، روش سهام جایزه گفته می‌شود.

در این نوع افزایش، فرمی برای تکمیل ارسال نشده و وجهی برای واریز به حساب شرکت پرداخت نمی‌شود و همه سهامداران چه بخواهند و چه نخواهند نسبت به تعداد سهامی که دارند، سهام جایزه خواهند گرفت. درواقع، برخی شرکت‌ها همه سود قابل‌تقسیم را توزیع نمی‌کنند و درصدی را به عنوان سود انباشته و اندوخته لحاظ می‌کنند. همچنین گاه سودهای غیرعملیاتی را به جای تعدیل، در حساب اندوخته نگه می‌دارند. بنابراین در برابر عدم توزیع ۱۰۰ درصدی سود هر سهم سال‌های قبل یا بلااستفاده شدن مبلغ اندوخته قانونی، توانایی پرداخت ۱۰۰ تومان قیمت اسمی هر سهم در اعمال افزایش سرمایه فراهم می‌شود تا دیگر نیازی به آورده نقدی سهامداران با استفاده از مطالبات لحاظ شده آنان نباشد. بنابراین با اعمال افزایش سرمایه ۱۰۰ درصدی از این محل، مالک مثلاً هزار سهمی یک شرکت، هزار سهم جایزه آن‌هم بدون پرداخت وجه را خواهد گرفت. اما فقط بعد از تبدیل‌شدن به سهام عادی می‌تواند تصمیم به فروش یا نگهداری این نوع سهام بگیرد. همان‌طوری که پیداست این نوع افزایش از بهترین انواع افزایش سرمایه برای تأمین منابع مالی شرکت‌ها و افزایش انگیزه سهامداران برای سرمایه گذاری بلندمدت بوده و تنها عیب آن رقیق شدن تعداد سهام مخصوصاً برای شرکت های دارای سرمایه بالا است.

پس باید توجه کرد که مهم‌ترین ویژگی‌های این روش به شرح زیر است:
عدم نیاز به پرداخت قیمت اسمی سهم
سرعت گرفتن فرایند توسعه
کمک به بهبود سودآوری شرکت
عدم ورود نقدینگی از خارج شرکت

افزایش سرمایه از محل آورده نقدی
این نوع افزایش سرمایه مرسوم‌ترین روش بین شرکت‌های حاضر در بازار سهام کشور بوده و در جریان آن منابع مالی موردنیاز از سهامداران دریافت می‌شود. به این ترتیب شرکت خواهان تأمین مالی ۱۰۰ میلیارد تومانی، به ازای هر سهم یک سهم ۱۰۰ تومانی (درمجموع یک میلیارد سهم) منتشر کرده و فروش آن را با اولویت سهامدارانی که در مجمع فوق العاده جزء مالکان باشند، آغاز می‌کند. به همین علت به این نوع سهم، سهام حق تقدم گفته می‌شود. یعنی صاحبان حقیقی و حقوقی شرکت نسبت به سایرین حق تقدم دارند که آیا سهام منتشرشده را به قیمت هر سهم ۱۰۰ تومان خریداری کنند یا خیر. مثلاً در صورت اعمال افزایش سرمایه ۱۰۰ درصدی و مالکیت ۱۰۰۰ سهمی، باید ۱۰۰ هزار تومان به شماره‌حساب اعلامی شرکت واریز شود تا از سهام حق تقدم استفاده و به نام سهامدار شود. در صورت خرید سهام حق تقدم هم می‌توان طی مهلت قانونی ۳۰ یا در صورت تمدید، ۶۰ روزه مبادرت به فروش آن به قیمت مندرج در تابلو کرد. سایر سهامداران متقاضی خرید سهام حق تقدم باید علاوه بر قیمت تابلوی حق تقدم، ۱۰۰ تومان قیمت اسمی هر سهم را نیز بپردازند. آخرین نفری که در پایان مهلت قانونی ۳۰ یا ۶۰ روزه دارنده سهام حق تقدم باشد باید تا زمان تبدیل این نوع سهم به سهم عادی که گاه ۶ تا ۸ ماه طول می‌کشد، صبر کند. در صورت عدم تمایل به استفاده از سهام حق تقدم یا بی‌اطلاعی سهامداران، شرکت بعد از پایان مهلت قانونی و بسته شدن نماد سهام حق تقدم، اقدام به عرضه یک جای سهام حق تقدم استفاده‌نشده کرده و از محل فروش آن مبلغ قابل پرداخت به هر سهامدار (به نسبت تعداد سهام) را واریز می‌کند.

در روش از محل آورده نقدی می‌تواند توأمان با مطالبات لحاظ شده سهامداران باشد. به این معنی که اگر سود قابل‌ تقسیم (DPS) مجمع سالانه تا زمان‌برگزاری مجمع فوق العاده و اعمال افزایش سرمایه توزیع نشده باشد یا هر دو مجمع سالانه و فوق العاده در یک روز یا به فاصله زمانی کمی برگزار شود، سود قابل‌توزیع به عنوان طلب سهامداران منظور شده و می‌تواند تأمین کننده بخشی یا تمام قیمت اسمی ۱۰۰ تومانی هر سهم حق تقدم باشد. به طور مثال، در صورت تصویب تقسیم سود ۵۰ تومانی هر سهم در مجمع سالانه و اعمال افزایش سرمایه ۱۰۰ درصدی در مجمع فوق‌العاده، متقاضیان استفاده از سهام حق تقدم فقط ۵۰ تومان به ازای هر سهم ۱۰۰ تومانی را پرداخت می‌کنند. چون ۵۰ تومان دیگر از محل سود و طلب سهامداران تأمین و پرداخت می‌شود. این در حالی است که برخی شرکت‌ها به رغم اعمال افزایش سرمایه در چند هفته یا چند ماه قبل از مجمع سالانه اعلام می‌کنند به دلیل زمان‌بر بودن ثبت سرمایه جدید در اداره ثبت شرکت‌ها، سود تقسیمی در مجمع سالانه پیش رو به سهام ناشی از افزایش سرمایه تعلق نخواهد گرفت.

پس باید توجه کرد که مهم‌ترین ویژگی‌های این نوع افزایش سرمایه به شرح زیر است:
زمانی که شرکت اندوخته‌ای برای افزایش سرمایه ندارد و جهت ایجاد نقدینگی قصد افزایش سرمایه را داشته باشد از این روش استفاده می‌کند. لذا موجب تزریق نقدینگی به درون شرکت می‌شود.
افزایش سرمایه در روش مطالبات و آورده نقدی زمان‌بر است تا جایی که ممکن است حتی تا ۶ ماه طول بکشد که سهام منتشرشده پس از افزایش سرمایه به پرتفوی منتقل شود.
سرعت گرفتن فرایندهای توسعه‌ای
کمک به بهبود سودآوری در بلندمدت
افزایش سرمایه به روش صرف سهام
در بازارهای توسعه‌یافته به دلیل کارکرد بسیار مؤثر افزایش سرمایه از محل صرف سهام و نقش ویژه این نوع تأمین مالی، به این روش مبادرت ورزیده‌اند، اما در بازار سرمایه ایران این روش یکی از کم استفاده‌پذیر روش‌های افزایش سرمایه هست. عدم استفاده از این روش عمدتاً ناشی از عدم شناخت و توجیه نبودن مدیران از جزئیات این نوع افزایش سرمایه و نگرانی از به فروش نرفتن سهام عرضه‌شده است. درحالی که از این طریق و تعیین قیمت پذیره‌نویسی بر اساس شرایط بازار مناسب‌ترین رویه‌ای است که ضمن تأمین اهداف شرکت‌ها در تأمین مالی، منافع سهامداران را هم به صورت کاملاً منطقی حفظ می‌نماید. درصورتی که گزارش توجیهی حسابرس، مجوز سازمان بورس و رأی مجمع فوق العاده تأییدکننده افزایش سرمایه از محل صرف سهام باشد و نحوه صرف اضافه ارزش سهام فروخته‌شده و سلب شدن یا نشدن سهامداران وقت در پذیره‌نویسی هم توسط مجمع تعیین شود، سهام جدیدی به مبلغی مازاد بر مبلغ ۱۰۰ تومان قیمت اسمی هر سهم عرضه و به فروش می‌ترسد. بنابراین در تعریف افزایش سرمایه از محل صرف سهام باید گفت صرف سهام “تفاوت قیمت اسمی و قیمت فروش یک سهم” است که بعد از محاسبه آخرین قیمت هر سهم شرکت قبل از توقف نماد برای برگزاری مجمع فوق‌العاده و اضافه کردن آن به قیمت اسمی ۱۰۰ تومان و تقسیم آن به عدد دو (در صورت اعمال افزایش ۱۰۰ درصدی که معادل دو برابر شدن سرمایه شرکت است)، رقمی برای فروش سهام به دست می‌آید که مبنای پذیره‌نویسی سهام جدید می‌شود.

یک مطلب جالب دیگر بخوانید؛ قیمت سهام بعد از تقسیم سود نقدی
به طور مثال، اگر بهای هر سهم شرکت خواهان افزایش سرمایه ۱۰۰ درصدی، ۸۰۰ تومان باشد این عدد به ‌علاوه ۱۰۰ تومان قیمت اسمی شده و با تقسیم عدد به دست آمده یعنی ۹۰۰ تومان به ۲، قیمت ۴۵۰ تومانی هر سهم برای فروش و پذیره‌نویسی حاصل می‌شود. در صورت پیشنهاد هیئت‌مدیره و تصویب مجمع فوق‌العاده، رقم به دست آمده نهایی می‌تواند با تخفیف چند تا چندین تومانی همراه شده و مثلاً ۴۰۰ تومان تعیین شود تا انگیزه سرمایه‌گذاران برای مشارکت در پذیره‌نویسی و خرید سهام جدید افزایش یابد. برهمین اساس برای تأمین مالی مثلاً ۱۰۰ میلیارد تومان سرمایه، ۲۵۰ میلیون سهم ۴۰۰ تومانی منتشر می‌شود تا در مدتی محدود از طریق بازار اولیه یا عرضه در بازار سوم فرابورس با امکان مشارکت یا عدم مشارکت سهامداران شرکت پذیره‌نویسی شود. با اتمام پذیره‌نویسی و جذب ۱۰۰ میلیارد تومان منابع موردنظر، مبلغ به دست آمده در ترازنامه شرکت و ذیل حسابی تحت عنوان صرف سهام درج می‌شود. پس به صورت خلاصه می‌توان گفت، در این روش شرکت سهام را به مبلغی بیش از قیمت اسمی و از طریق پذیره‌نویسی به فروش می‌رساند و تفاوت حاصل از قیمت فروش و قیمت اسمی را به حساب اندوخته منتقل یا در ازای آن سهام جدید به سهامداران قبلی می‌دهد. این مبلغ می‌تواند به سه شکل مصرف شود:

تقسیم نقدی صرف سهام بین سهامداران: در این صورت این سود به عنوان سود غیرعملیاتی خواهد بود و با توزیع نقدی صرف سهام چیزی جز افزایش سرمایه به قیمت اسمی نصیب شرکت نمی‌شود. این نوع مصرف سرمایه جدید معقول نبوده و به ندرت استفاده می‌شود. در این حالت لازم است شرکت به اطلاع صاحبان سهام برساند که سود نقدی توزیع‌شده از محل صرف سهام یا بازده سرمایه است نه از محل فعالیت عملیاتی و بازرگانی شرکت و با توزیع نقدی صرف سهام میان سهامداران قبلی چیزی جز افزایش سرمایه به قیمت اسمی نصیب شرکت نخواهد شد.
توزیع سهام جدید میان سهامداران: در این حالت برابر حساب صرف سهام، سهام جدید به قیمت اسمی منتشر و به سهامداران قبلی شرکت داده می‌شود که نتیجه آن برابر با افزایش سرمایه به قیمت اسمی است. این نوع شکل مصرف سرمایه جدید مانند نوع اول کمتر مورداستفاده قرار می‌گیرد.
انتقال صرف سهام به حساب اندوخته قانونی: نوع سوم مصرف سهام به دلیل ایجاد بنیه مالی در شرکت جهت اجرای طرح‌های توسعه و پروژه‌ها بیشتر مدنظر بوده و طی آن منابع حاصله در ترازنامه شرکت و ذیل حقوق صاحبان سهام قرار می‌گیرد و به سهامداران قبلی شرکت، سهام جایزه داده می‌شود.
ذینفعان صرف سهام را می‌توان چهار دسته‌ی بازار، سهامدار اصلی، سهامدار جز و خود شرکت دانست.
شرکت‌ها علاقه‌مند هستند با کمترین سهام منتشره، بیشترین تأمین مالی بلندمدت بدون سررسید را انجام دهند و با این کار بدون افزایش ریسک سهام شرکت، بر سودآوری و اعتبار شرکت بیفزایند.
سهام‌دار اصلی شرکت که کنترل و مدیریت شرکت را در دست دارد بسیار علاقه‌مند است کنترل شرکت را همچنان حفظ کند و درصد سهام مدیریتی‌اش کاهش نیابد (به ویژه‌زمانی که درصد سهام مدیریتی آن‌ها شکننده و در حداقل ممکن برای مدیریت است). ضمناً با افزایش سرمایه در اغلب موارد مجبور به آورده نقدی به شرکت نباشد.
سهام موردنظر باید در شرایط پذیره‌نویسی مورد اقبال بازار باشد. افزایش سرمایه با صرف سهام باید فرصتی را پیش روی بازار بگذارد. دورنمای مثبتی از سودآوری بالقوه در آینده، انتظارات مثبت از افزایش قیمت سهم و یا تخفیف مناسب در قیمت پذیره‌نویسی نسبت به قیمت بازار را در برداشته باشد.
سهام‌داران جزء همواره به دنبال بازدهی بیشتر هستند بنابراین در پی این هستند که از محل صرف سهام بازدهی سریعی نصیبشان شود و نگرانی خاصی در کاهش درصد مالکیتشان در شرکت ندارند.
پس باید توجه کرد که مهم‌ترین ویژگی‌های این نوع افزایش سرمایه به شرح زیر است:
رقیق نشدن بیش ازحد سهام و عدم‌تغییرات شدید قیمت سهام بعد از افزایش سرمایه
تعیین درصد مشارکت سهامداران در سرمایه شرکت براساس ارزش جاری بازار نه قیمت اسمی
ایجاد حساسیت در مدیران شرکت نسبت به آینده قیمت سهام
هدایت سرمایه‌های سرگردان جامعه به سمت سرمایه‌گذاری مطمئن و آینده دار (باوجود منابع قابل‌توجه صرف سهام در اختیار شرکت، رشد سودآوری و EPS شرکت مضاعف می‌شود و این خود غنی شدن قیمت سهم و افزایش قیمت‌های قابل‌توجهی را برای سهامداران و کاهش ریسک سهم در بازار را در پی خواهد داشت.)
کاهش ریسک سهام و افزایش اعتبار شرکت (اندوخته صرف سهام ریسک ناشی از عدم توان بازپرداخت بدهی‌ها را کاهش می‌دهد و این سبب افزایش اعتبار شرکت در بازار و صنعت می‌گردد.)
نداشتن دغدغه مدیران در بازپرداخت منبع مالی
دریافت سهام جایزه توسط سهامداران قبلی
یکی از مهم‌ترین مزیت‌های صرف سهام، به کارگیری آن برای اصلاح ساختار مالی شرکت‌ها است. به ویژه در شرکت‌های دولتی خارج از بورس و شرکت‌های دارای پروژه‌های سرمایه‌گذاری که از یک‌سو نیاز به اصلاح ساختار سرمایه‌دارند و از سوی دیگر نیازمند منابع مالی سنگین برای پیشبرد طرح‌های توسعه هستند، این نوع افزایش سرمایه بسیار توصیه می‌شود.
با توجه به نکات ذکرشده، افزایش سرمایه با صرف سهام زمانى امکان‌پذیر است که میان منافع همه ذی‌نفعان تعادل برقرار شود و زمانى داراى فواید قابل‌توجه ای براى ذی‌نفعان خواهد بود که مبلغ حاصل از صرف سهام به اندوخته‌هاى شرکت منتقل شود و شرکت با سرمایه‌گذاری این منابع در دسترس بر سودآورى شرکت بیفزاید یا در صورت تصویب توزیع نقدى صرف سهام یا انتشار سهام جدید به ازاى آن، حداقل دو سال اندوخته صرف سهام در حساب یادشده نگه‌داشته شود تا شرکت با استفاده از آن بتواند بر توان سودآورى خود بیفزاید.

افزایش سرمایه از تجدید ارزیابی دارایی ‌ها
نوع دیگری از افزایش سرمایه، افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها (اعم از دارایی‌های مشهود چون زمین و ساختمان و تجهیزات و دارایی‌های نامشهود مانند سرقفلی و حق اختراع و ثبت) است. این نوع افزایش سرمایه در سایر بورس‌ها به ندرت استفاده می‌شود و در ایران ‌هم به جز مقاطعی در دهه ۶۰ چندان مورداستفاده قرار نمی‌گرفت، اما مجدداً طی سال‌های اخیر مورداستفاده برخی شرکت‌ها مخصوصاً بانک‌ها و شرکت‌های بیمه قرارگرفته است. در این روش آن دسته از بنگاه‌های اقتصادی که در بازه‌ی زمانی مشخصی که طبق آیین‌نامه اعلام می‌گردد، اقدام به تجدید ارزیابی دارایی‌های خود نکرده‌اند، می‌توانند با رعایت مقررات قانونی و مفاد آیین‌نامه، دارایی‌های خود را تجدید ارزیابی کرده و مازاد حاصل از آن را به حساب سرمایه منظور کنند. با این اوصاف افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها از طریق ارزش‌گذاری دوباره دارایی‌هایی مانند زمین و ساختمان و لحاظ کردن قیمت‌گذاری جدید در سرمایه اسمی اعمال می‌شود. به طور مثال، اگر شرکتی در سال ۱۳۶۰ با بهای تمام‌شده زمین و ساختمان و تجهیزات و سایر دارایی‌ها به ارزش ۱۰۰ میلیارد تومان تأسیس‌شده و مشمول مقررات و آیین‌نامه ابلاغی باشد، می‌تواند با تهیه گزارش توجیهی حسابرس و اخذ مجوز سازمان بورس و به کارگیری کارشناس دادگستری، همه دارایی‌های خود را باقیمت‌های روز مجدداً ارزش‌گذاری کرده و مبلغ حاصله را به سرمایه اسمی اضافه کند تا سرمایه آن طی یک یا چند مرحله از مثلاً ۱۰۰ تا ۵۰۰ درصد افزایش یابد. این نوع افزایش هرچند دارای مزایایی است، اما چون موجب رقیق شدن سهام شرکت‌ها و افت سودآوری (به علت تقسیم سود بر تعداد سهام جدید) و افزایش هزینه‌های دارایی‌های استهلاک‌پذیر و مالیات می‌شود، توجیه چندانی برای اکثر شرکت‌ها ندارد. حتی آن دسته از شرکت‌های زیانده که مشمول ماده ۱۴۱ قانون تجارت باشند، می‌توانند برای حل مشکلات خود از افزایش سرمایه به روش تجدید ارزیابی دارایی اقدام کنند، اما به علت استهلاک‌پذیر بودن سایر دارایی‌های مشهود مانند ساختمان و ماشین‌آلات و زیان ناشی از آن در میان و بلندمدت، این شرکت‌ها هم رغبتی برای اعمال افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها نشان نمی‌دهند، ولی بانک‌ها و شرکت‌های بیمه به دلیل نوع فعالیت و لزوم رعایت مواردی چون ارتقا نسبت کفایت سرمایه از این روش استفاده کرده‌اند. می‌توان گفت، این روش در اقتصادهای تورمی انجام می‌شود. درواقع تجدید ارزیابی دارایی‌های شرکت به شرطی انجام می‌شود که بهای تمام‌شده کالا، دارایی‌ها و محصولات شرکت باارزش‌های جدید اختلاف زیادی داشته باشند. درروش تجدید ارزیابی نیز سهامداران پولی بابت دریافت سهام انتشاریافته پرداخت نمی‌کنند و پولی از خارج شرکت وارد نقدینگی آن نمی‌شود اما بالا رفتن ارزش دارایی‌های شرکت در نسبت های مالی ترازنامه تأثیرگذار است. در تجدید ارزیابی درصد مالکیت سهامداران تغییر نمی‌کند چون سهام هر شخص به نسبت مالکیت آن و متناسب با درصد افزایش سرمایه به‌ طور مساوی واریز می‌شود و سهامدار جدیدی از طریق تجدید ارزیابی سهامدار نمی‌شود، همچنین ارزش دارایی‌های سهامداران نیز تغییر نمی‌کند و با افزایش سهامشان در پرتفوی قیمت سهام به همان میزان کاهش‌یافته و سهم رقیق می‌شود.

پس باید توجه کرد که مهم‌ترین ویژگی‌های این نوع افزایش سرمایه به شرح زیر است:

انضباط در صورت‌های مالی و به روز شدن ارزش دارایی‌های شرکت
عدم ورود نقدینگی جدید و عدم‌تغییر ارزش ذاتی شرکت (به عنوان عایدی محسوب نمی‌شود)

افزایش سرمایه ترکیبی
در این نوع افزایش سرمایه منابع مالی موردنیاز شرکت‌ها از دو یا سه محل تأمین می‌شود. مثلاً ممکن است ۶۰ درصد از افزایش سرمایه ۱۰۰ درصدی مدنظر مدیران از محل آورده نقدی یا مطالبات و ۴۰ درصد دیگر از محل سود انباشته یا صرف سهام و یا تجدید ارزیابی دارایی‌ها به دست آید. این نوع افزایش سرمایه کاربرد فراگیری در بازارهای سهام دنیا از جمله ایران دارد و اغلب شرکت‌ها باهدف تأمین آسان منابع مالی، عدم فشار به سهامداران و ایجاد انگیزه و جلوگیری از رقیق‌شدن سهام، اقدام به افزایش سرمایه از دو یا سه محل می ‌کنند. همانطور که در توضیحات بالا واضح است، تفاوت اصلی بین انواع روش‌های افزایش سرمایه، در محل تأمین این منابع جدید است.

بهترین افزایش سرمایه

انواع افزایش سرمایه در شرکتها

بهترین افزایش سرمایه
افزایش سرمایه در وضعیت مالی و عملیاتی و درنهایت قیمت سهام شرکت‌ها نقش مهمی داشته و می‌تواند با تبعات متعدد و مستمری همراه باشند. بنابراین این موضوع هم مانند سایر موارد بااهمیت دارای نکات کاربردی است که با رعایت آن‌ها می‌توان ضمن کاهش ریسک و افزایش بازدهی، آگاهانه‌تر در بازار سرمایه حرکت کرد. به سوال “بهترین افزایش سرمایه” میتوان از دو بعد پاسخ داد، بهترین افزایش سرمایه برای شرکت و برای سهامدار. گرچه باید به این نکته بسیار مهم اشاره داشت که بی‌شک منافع بلندمدت سهامداران و شرکت‌ها با یکدیگر همسو و همجهت است، اما در اینجا سعی می‌کنیم از دو جنبهی شرکت و سهامداران به این سوال پاسخ دهیم:

افزایش سرمایه از نگاه سهامداران:
اولین نکته، پیگیری اخبار مربوط به زمان، درصد و محل افزایش سرمایه شرکت‌هایی است که افراد مالک آن‌ها هستند یا بعد از بررسی اقدام به خرید کرده و یا می‌خواهند سهامدار آن‌ها باشند. با حضور در مجمع فوق‌العاده شرکت‌ها میتوان درباره استفاده یا عدم استفاده از حق تقدم و همچنین تجهیز منابع مالی (در صورت تمایل به خرید سهام حق تقدم) تصمیم‌گیری کرد. از طرف دیگر، با توجه به اینکه قیمت سهام شرکت‌ها بعد از اعمال افزایش سرمایه کاهش محسوسی می‌یابد. معمولاً با مشخص شدن درصد افزایش سرمایه و زمان تقریبی برگزاری مجمع فوق‌العاده، سهام در روزهای قبل از توقف نماد رشد می‌کند. مخصوصاً سهام شرکت‌های دارای قیمت ۱۰۰ تا ۲۰۰ تومانی هر سهم چون با اعمال افزایش سرمایه ۱۰۰ درصدی یا بیشتر، احتمال قیمت‌گذاری کمتر از ۱۰۰ تومانی هر سهم (که مرز روانی بهای سهام شرکت‌ها مخصوصاً شرکت‌های بزرگ است) هنگام بازگشایی نماد وجود دارد. به همین سبب معمولاً قبل از مجمع فوق‌العاده بهای سهام این دسته شرکت‌ها صعودی می‌شود. بنابراین بااطلاع از افزایش سرمایه شرکت‌ها، علاوه بر تصمیم‌گیری بهتر در مورد مشارکت یا عدم مشارکت، می‌توان از منفعت رشد احتمالی قیمت سهام هم بهره برد. اطلاع از ترکیب سهامداری و عملکرد گذشته سهامداران عمده نکته مهم دیگری است که در حمایت از افزایش سرمایه و در صورت لزوم تزریق نقدینگی نقش دارد. چون در صورت سابقه مثبت سهامدار یا سهامداران عمده در حمایت از افزایش سرمایه و خرید سهام حق تقدم مصرف نشده (که گاه به اندازه یک بلوک ۱۰ تا ۲۰ درصدی سهام می‌شود)، می‌توان به قطعیت افزایش سرمایه امیدوار بود. در غیر این صورت و با نهایی نشدن افزایش سرمایه، اعتبار، جایگاه و قیمت سهام شرکت‌ها به شدت افت می‌کند.

افزایش سرمایه ها به هر روشی جذابیت های خاص خود را دارند. در روش سود انباشته و تجدید ارزیابی پس از باز شدن نماد و واریز سهام جدید به پرتفوی چون قیمت سهم کاهش پیداکرده مستعد رشد می‌شود و از این طریق به سهامداران خود سود مناسبی می‌رساند. (بعد از افزایش سرمایه میزان دارایی ریالی شما از سهم تغییر نمی‌کند یعنی قبل از افزایش سرمایه ۱۰۰ عدد سهم داشتید به ارزش ۱۰۰ هزار تومان. حالا بعد از افزایش سرمایه ۴۰۰ عدد سهم دارید به ارزش همان ۱۰۰ هزار تومان با این تفاوت که قبل از افزایش سرمایه قیمت هر سهم ۱۰۰ تومان بود و بعد از افزایش سرمایه ۲۵ تومان). شناسایی شرکت‌هایی که در آینده نزدیک یا دور قصد افزایش سرمایه از محل سود انباشته یا تجدید ارزیابی دارایی دارند، اطلاع از مهلت قانونی خرید و فروش سهام حق تقدم و زمان تبدیل سهام حق تقدم به سهام عادی و سپس دریافت برگه‌های جدید اوراق، آگاهی از زمان بازگشایی نماد شرکت‌ها بعد از مجمع فوق‌العاده باهدف تصمیم‌گیری در مورد خرید سهام شرکتی که در سبد سهام نبوده و یا فروش سهامی که قبلاً خریداری‌شده و یا اضافه کردن سهام عادی و از سوی دیگر خرید یا فروش سهام حق تقدم در صورت مناسب بودن قیمت، از دیگر نکاتی است که می‌تواند موردتوجه سهامداران قرار گیرد.

افزایش سرمایه از نگاه شرکت:
همان‌طور که در توضیحات مربوط به هر روش افزایش سرمایه تا بدین جا شرح داده شد، مهم‌ترین تفاوت در روش‌های افزایش سرمایه، مربوط به محل تأمین مالی است. “بهترین افزایش سرمایه” به صورت مطلق سؤالی بی‌پاسخ است، چراکه شرایط متفاوت شرکت‌ها، مدیران را ملزم به استفاده از روش‌های متناسب با آن شرایط در افزایش سرمایه می‌کند، لذا نمی‌توان نسخه کلی را ارائه داد، اما در زیر به برخی از مهم‌ترین نکات مدنظر در افزایش سرمایه شرکت‌ها اشاره می‌کنیم:

به صورت کلی آن نوع از افزایش سرمایه که باعث شود منابع جدیدی به شرکت وارد شود، همچون روش افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و صرف سهام می‌تواند وضعیت بهتری را برای شرکت ایجاد کند. (باید توجه داشت که بحران نقدینگی باعث می‌شود امکان افزایش سرمایه از محل آورده نقدی وجود نداشته باشد، لذا آنچه در سرتاسر این مقاله بر آن تأکید داریم، نسبی بودن بهترین روش افزایش سرمایه متناسب با شرایط شرکت و اقتصاد است.)
روش‌هایی همچون تجدید ارزیابی دارایی‌ها از آنجایی که عملاً پولی وارد شرکت نمی‌شود، صرفاً یک عملیات حسابداری برای اصلاح صورت‌های مالی شرکت محسوب می‌شود. در این روش دارایی‌های بنگاه‌های اقتصادی به روز شده و میزان اعتبار آن‌ها نزد بانک‌ها افزایش می‌یابد. به این ترتیب نظام پولی نیز برای تسهیلاتدهی به شرکت‌ها ترغیب می‌شود.
مزیت اصلی روش سود انباشته این است که باعث می‌شود سود انباشته شرکت از آن خارج نشود و در شرکت باقی بماند در راستای پیاده سازی طرح‌های توسعه شرکت مورداستفاده قرار گیرد.
در واقع سهامداران نباید باتوجه به میزان درصد افزایش‌سرمایه‌ها نسبت به یک سهم توجه کنند، بلکه باید “شرایط و بنیاد” شرکت را بررسی کرده و این نتیجه را بگیرند که لزوم افزایش سرمایه فعلی “منطقی” و برای شرکت و سهامداران سودآوری خواهد داشت. “درواقع آنچه مهمتر از افزایش سرمایه است، دلیل آن می‌باشد، اینکه چه میزان تأمین مالی و به چه دلیلی قرار است انجام شود است که کمک به پیدا کردن پاسخ سوال بهترین نوع افزایش سرمایه می‌کند”. (البته قطعاً توانایی و شرایط خود شرکت، برای مثال داشتن سود انباشته کافی درروش افزایش سرمایه از محل سود انباشته شرط لازم است).خانه سرمایه